جمال‌الدین حصیریحصیری، جمال‌الدین، فقیه و محدّث حنفی قرن ششم و هفتم بود. ۱ - تولدابوالمحامد محمود بن احمد بخاری، در ۵۴۶ در بخارا متولد شد. ۲ - سبب شهرت به حصیریسبب شهرت او و پدرش به حصیری، سکونت آنان در محله حصیربافان بخارا بود. [۱]
ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، ج۱، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۳، ص۴۳۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۳ - اساتید ویحصیری در بخارا از ابوالفتح منصور بن عبدالمنعم حدیث شنید و نزد حسن بن منصور قاضی‌خان اوزجندی فقه خواند و از شاگردان خاص او شد. در نیشابور ، از قاضی ابراهیم بن علی مُغیثی، عبداللّه بن عمر بن صفّار، منصور بن عبدالمنعم فُراوی و مؤید بن محمد طوسی، و در حلب، از شریف عبدالمطلب بن فضل هاشمی حدیث آموخت. [۳]
عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، التکملة لوفیات النقله، ج۳، ص۴۹۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۴]
ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، ج۱، ص۱۲۸ـ ۱۲۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۵]
ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۳، ص۵۳ـ۵۴.
[۶]
ابن‌قطلوبغا، تاج‌التراجم فی من صنّف من الحنفیه، ج۱، ص۲۴۴، چاپ ابراهیم صالح، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۴ - شروع تدریس و افتابعد از اتمام تحصیلات، در دمشق به تدریس و افتا پرداخت و به ریاست دینی حنفیان رسید. [۷]
ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۳، ص۱۵۲، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۸]
ابن‌تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۳۱۳، قاهره (۱۳۸۳ (ـ ۱۳۹۲/ (۱۹۶۳ (ـ۱۹۷۲.
وی از ۶۱۱ تا پایان عمر به تدریس در مدرسه نوریه [۹]
عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۶۰۶ـ۶۰۷، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
اشتغال داشت.۵ - شاگردان حصیریاز جمله شاگردان او پسرش احمد، عیسی بن ایوب معظم، [۱۰]
ابن‌دقماق، نزهةالانام فی تاریخ السلام: ۸۲۶ ه ـ ۹۵۶ ه، ج۱، ص۱۱۲، چاپ سمیر طبَّاره، صیدا ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
سلیمان بن وُهَیب، عبدالدائم بن محمود موصلی، محمد بن عَبّاد خِلاطی، سبط ابن‌جوزی، محمود بن عابد صَرْخَدی و بدرالدین یوسف بن عبداللّه بودند. [۱۱]
سبط ابن‌جوزی، مرآةالزمان فی تاریخ الاعیان، ج۸، قسم ۲، ص۷۲۱، حیدرآباد، دکن ۱۹۵۱ـ۱۹۵۲.
[۱۲]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۱، ص۳۲۵، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۱۳]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۲، ص۲۳۷، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۱۴]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۲، ص۳۷۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۱۵]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۳، ص۱۸۰، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۱۶]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۳، ص۴۴۱، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۱۷]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۳، ص۶۲۹، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، فاطمه دختر ابراهیم بن جوهر بطائحیه، و جمال‌الدین محمد معروف به ابن‌صابونی از او اجازه نقل حدیث گرفته یا حدیث روایت کرده‌اند. [۱۸]
عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، التکملة لوفیات النقله، ج۳، ص۴۹۹، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۱۹]
ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، ج۱، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۶ - محاسن اخلاقی ویشرححالنویسان، حصیری را به تواضع ، حسن معاشرت ، تعبد ، تقوا و دیگر محاسن اخلاقی ستوده‌اند. [۲۰]
سبط ابن‌جوزی، مرآةالزمان فی تاریخ الاعیان، ج۸، ص۷۲۰، حیدرآباد، دکن ۱۹۵۱ـ۱۹۵۲.
[۲۱]
ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، ج۱، ص۱۲۹، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
[۲۲]
ابن‌تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۳۱۳، قاهره (۱۳۸۳ (ـ ۱۳۹۲/ (۱۹۶۳ (ـ۱۹۷۲.
او نزد عیسی بن ایوب، حاکم دمشق، و پسرش ناصر محترم بود. [۲۳]
ابن‌دقماق، نزهةالانام فی تاریخ السلام: ۸۲۶ ه ـ ۹۵۶ ه، ج۱، ص۱۱۲، چاپ سمیر طبَّاره، صیدا ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
۷ - وفاتوی در ۶۳۶ [۲۴]
ابن‌تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، ج۶، ص۳۱۳، قاهره (۱۳۸۳ (ـ ۱۳۹۲/ (۱۹۶۳ (ـ۱۹۷۲.
[۲۵]
ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب،ج۵، ص۱۸۲.
یا ۶۳۷ [۲۶]
عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیة فی تراجم الحنفیه، ج۱، ص۲۰۵، کراچی ۱۳۹۳.
در دمشق از دنیا رفت و در مقابر صوفیه دفن شد. [۲۷]
ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۱۳، ص۱۵۲، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
[۲۸]
ابن‌دقماق، نزهةالانام فی تاریخ السلام: ۸۲۶ ه ـ ۹۵۶ ه، ج۱، ص۱۱۲، چاپ سمیر طبَّاره، صیدا ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
۸ - مهم‌ترین تألیفات حصیریمهمترین تألیفات حصیری، که عمدتاً فقهی‌اند، عبارت‌اند از: شرح مفصّلِ الجامع‌الکبیر فی‌الفروع محمد بن حسن شیبانی، به نام التحریر و شرحی موجز بر همان کتاب؛ شرح السِیرالکبیر و السیرالصغیر شیبانی؛ خَیرُالمطلوب فی العلمِ المرغوب، در فقه ، که آن را برای ملک ناصر نوشته است؛ الطریقةالحصیریة، در بیان موارد اختلاف شافعیان و حنفیان ؛ مناسک‌الحج؛ کتاب فتواییِ الوجیز، در فقه حنفی ؛ النجم‌الهادی الساری الی حل ّالفاظ صحیح‌البخاری. [۲۹]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۳، ص۴۳۳، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۳۰]
اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج۲، ستون ۴۰۵.
[۳۱]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۷، ص۱۶۱، بیروت ۱۹۸۰.
۹ - فرزندان حصیریحصیری دو فرزند به نام‌های قوام‌الدین محمد و نظام‌الدین احمد داشت. ۱۰ - تدریس قوام‌الدین محمد به جای پدرشپس از حصیری، فرزندش قوام‌الدین محمد به جای او تدریس در مدرسه نوریه را برعهده گرفت که تا زمان فوت او در ۶۶۵ ادامه داشت [۳۲]
عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۶۱۹، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸ .
۱۱ - نظام‌الدین احمد بجای برادرشفرزند دیگر حصیری، نظام‌الدین احمد، فقه را از پدرش و کسانی دیگر آموخت و پس از برادرش به تدریس در مدرسه نوریه و افتا پرداخت. ابن‌کثیر دمشقی از جمله شاگردان نظام‌الدین احمد بود. نظام‌الدین، که نایبِ قاضی حُسام‌الدین حسن بن احمد نیز بود، در ۶۹۸ درگذشت و در جوار پدرش دفن شد [۳۳]
ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، ج۱، ص۳۲۵ـ۳۲۶، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۳۴]
عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۶۱۹، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۵]
عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۶۲۱، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۶]
تقی‌الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیه، ج۲، ص۱۰۲، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۲ - فهرست منابع(۱) ابن‌ابی‌الوفا، الجواهرالمضیة فی طبقات‌الحنفیه، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۱۳/۱۹۹۳. (۲) ابن‌تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، قاهره (۱۳۸۳ (ـ ۱۳۹۲/ (۱۹۶۳ (ـ۱۹۷۲. (۳) ابن‌دقماق، نزهةالانام فی تاریخ السلام: ۸۲۶ ه ـ ۹۵۶ ه، چاپ سمیر طبَّاره، صیدا ۱۴۲۰/۱۹۹۹. (۴) ابن‌صابونی، کتاب تکملة اکمال الاکمال فی الانساب و الاسماء و الالقاب، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶. (۵) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب؛ (۶) ابن‌قطلوبغا، تاج‌التراجم فی من صنّف من الحنفیه، چاپ ابراهیم صالح، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۷) ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰. (۸) اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین. (۹) تقی‌الدین بن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیه، چاپ عبدالفتاح محمدحلو، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۰) ذهبی، تاریخ الاسلام. (۱۱) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۰. (۱۲) سبط ابن‌جوزی، مرآةالزمان فی تاریخ الاعیان، حیدرآباد، دکن ۱۹۵۱ـ۱۹۵۲. (۱۳) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی، الفوائد البهیة فی تراجم الحنفیه، کراچی ۱۳۹۳. (۱۴) عبدالعظیم بن عبدالقوی مُنذِری، التکملة لوفیات النقله، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۱۵) عبدالقادر بن محمد نعیمی‌دمشقی، الدارس فی تاریخ المدارس، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸ ۱۳ - پانویس
۱۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جمال‌الدین حصیری»، شماره۶۲۸۹. |